ADOLFO SUÁREZ era fillo dun procurador coruñés e republicano que marchou a Ávila por traballo. Casou coa filla dun adegueiro. Fernando Ónega defendía a súa condición de galego con anécdotas como que o daquela presidente do Goberno lle preguntou: "E ti que pensas que vou facer co PCE?". As anécdotas son maleables.
Como hoxe se cumpren 10 anos do seu pasamento, volvín sobre a súa figura, pero quixen facelo de modo indirecto. Manuel Vicent escribiu El azar de la mujer rubia (2013), unha biografía novelada de Carmen Díez de Rivera, a colaboradora máis eficaz de Suárez. Era unha muller tan bela que se viu rebaixada á categoría de «musa da Transición». Vicent defende a tese de que o seu papel non foi soamente trascendental, senón determinante. Cando menos en liberar atrancos como que o Partido Comunista fose legalizado.
Ao cumprir os 17 anos, en 1959, Carmen anunciou á familia que casaba co seu amigo da infancia Ramón Serrano. Intentaron que o pensase, que o atrasase; pero ela pediu a partida bautismal para empezar os trámites. Ante as présas e o ímpetu, a súa tía, a escritora Carmen de Icaza, fíxolle saber que o seu pai, o marqués de Llanzol, non o era no ámbito biolóxico, que ela nacera dun longo amorío da súa nai, Sonsoles de Icaza, con Ramón Serrano Suñer, atractivo ministro de Asuntos Exteriores que o mesmo era partidario do nazismo que tiña fillas fóra do seu matrimomio con Zita Polo, a cuñada de Franco. Desde esa revelación, unha traxedia propia de Sófocles, Carmen Díez de Rivera quixo morrer, pero iso non acontecería ata 1999.
Todo Madrid, que é como dicir España, sabía que Carmen era filla dos encontros entre Serrano Suñer e Sonsoles de Icaza. Empezaran cando o goberno fascista estaba en Burgos e duró varias eternidades. O marqués de Llanzol, un bonachón monáquico, amou xenerosamente á filla que lle trouxeran á casa. A súa muller, trinta anos máis nova, montaba a cabalo coa súa amiga Aline, condesa de Romanones; marchaba de cacería a fincas de banqueiros, asistía a conferencias de Ortega y Gasset e promocionaba a Balenciaga. O seu camiñar polas rúas era unha efeméride:
—Por aí vai a marquesa de Llanzol!
Serrano Suñer deixouna en 1955. Non sei se fixo o mesmo con Concha Piquer, pero a coplista era doutras feituras. Cando tiña 16 anos, un compañeiro de reparto nun teatro de Brodway intentou violala. Ela deulle cunha barra na cabeza. A mafia de New York ocupouse do engorro. Poida que a clave freudiana da paternidade falseada de Carmen Díez de Rivera explique que a ditadura se convertese en democracia, que o fondo estea nun asunto escabroso da infidelidade e busca dun pai impostado. Francisco Umbral escribiuno unha vez: "Carmen Díez de Rivera foi a presidenta rubia e virtual dun Goberno en transición, foi o cerebro político de moitos políticos descerebrados, foi amiga miña. Andaba como buscando pai para aquela Santa Transición —e para ela—".
Vou remontarme agora aos anos 50. A cando Jesús Gil y Gil era un crío, un buscavidas, un espantafames que chegara de Burgo de Osma a Madrid. Traballaba nunha tenda de repostos. Cada mañá tomaba café no mesmo sitio. Cadráballe na barra cun xeneral do Opus. O militar era amigo de Franco, o que non lle impedía convidar a xantar con asiduidade a unha prostituta de Chicote. Téñolles falado de Chicote neste mesmo ocogravado literario porque foi onde a camareira Lupe Sino coñeceu a Manolete, con quen viviu a dúas grandes paixóns: a viveza do amor e o cansanzo da morte.
Gil y Gil presumía, quen sabe ser era certo, de que un mediodía el se lanzara ao cochazo do militar e da meretriz. O rapaz acabou cun brazo en xeso, pero nada reclamou. Limitouse a facerse patente na cafetería diaria, a saudar ostentosamente ao xeneral. Este, abrumado e temeroso de que Franco soubese da andanza, converteuno en socio no negocio de importación de automóviles que montara co botín de guerra.
O brillo de Adolfo Suárez empezara en 1969. A cadea de alimentación Spar convidara a cincocentos comerciantes e transportistas a unha comida nun restaurante de Los Ángeles de San Rafael, que viña de estrear dous salóns. Como ben saben, ese complexo fora montado por Jesús Gil y Gil coa axuda do militar que se debatía entre a alma e o sexo sen o menor tremor do corazón. A construción era defectuosa, o chan dos salóns cedeu e morreron 56 persoas. O construtor de Burgo de Osma botou dous anos no cárcere, pero o xeneral piadoso conseguiulle un permiso de Franco.
Nese caos coincidiron a España dos 70 que estreaba democracia e a España dos 90, que se comportaba coma a piscina horrenda dos novos ricos.
En canto soubo da desgraza, Adolfo Suárez foi apresuradamente ao restaurante e se meteu no entullo para salvar feridos como se fose un bombeiro fóra de servizo. Ese coraxe virou moitos ollos de próceres da ditadura cara a el —ao cabo conseguiran o poder por fazañas bélicas—. Permitiulle saltar de Segovia, un páramo político, a Madrid, a corte das marabillas. Engadiulle o consello que lle dera o gobernador civil de Segovia, Herrero Tejedor, cando o nomeou secretario seu: "Se queres medrar en política non esquezas mandar flores á muller de calquera mandamás que estea de parto e memoriza o nome e apelido, a onomástica e o aniversario de calquera superior teu. Cando obedezas dálle a razón aos mandos, cando mandes esixe aos inferiores que cha dean".
O primeiro paso foi casar cunha rapaza reputada de Ávila, Amparo Illán. Foi pedir a man ao pai, un militar vasco.
—Que futuro lle vas dar á miña filla, rapaz?
—Primeiro serei gobernador civil, despois director xeral, a continuación subsecretario, ministro e, por último, presidente do Goberno.
Aínda estamos en 1961, pero o militar deu unha marxe de confianza a aquel mozo afeccionado aos xogos de cartas. Xa daquela se alimentaba diariamente de tortilla francesa, tres paquetes de cigarros, trinta cafés e unha ambición desmedida, que lamentaría C Tangana.
Para un escritor a cultura é o pouso que queda despois de ler e esquecer dous mil libros, pero a Suárez non lle interesaba a cultura. A súa cultura eran o instinto político e saber virar as cadeiras a cada golpe de mar.
Hai unha figura da que eu non sentira falar, Pedro Sainz Rodríguez, a quen Manuel Vicent cita como pedra fundacional da Transición, un banzo por baixo de Torcuato Fernández Miranda, que foi quen levou España "da lei á lei" para que a dereita entregase o poder a cambio do punto final. Era un catedrático sabio en literatura mística que daba clase na universidade de Oviedo cando Franco andaba pola cidade vetusta facendo as beiras a Carmen Polo. Foi deputado conservador e conspirador destacado contra República, ministro de Educación durante a guerra e exiliado monárquico onda Juan de Borbón en Estoril. Coñecía ben ao xeneral superlativo, o Xeneralísimo. Explicaba que Franco unicamente quería poder, que as denuncias contra a masonería e o comunismo era trucos de ilusionista porque o seu inimigo era Juan de Borbón, o único lexitimado para reclamarlle o poder naquela España conservadora.
Sainz Rodríguez sería quen argallaría para que Adolfo Suárez fose nomeado director de Televisión Española. Logo lle enviaría unha amiga de Juan Carlos I, Carmen Díez de Rivera. Ela tiña unha curmá casada co preceptor do rei, o coronel golpista Alfonso Armada. Carmen ensinou a Suárez a vestir con modernidade e a legalizar partidos marxistas leninistas. Cumprida a laboriosa encarga, vinte anos máis tarde, Carmen Díez de Rivera, foi enterrada coas honras dunha Antígona.
